1 ліпеня 1812 г. войскі Напалеона захапілі  г.Ашмяны. Уварваўшыся ў ноч на 24 чэрвеня 1812 г. на тэрыторыю Расійскай імперыі (у раёне Каўнаса, пераправіўшыся праз Нёман), французская армія пачала  прасоўвацца ўглыб краіны. Улічваючы колькасную перавагу праціўніка (амаль 600 тыс. чалавек), рускія войскі пачалі адступаць, каб пазбегнуць разгрому ў прыфрантавой паласе.  Беларусь, у тым ліку і Ашмяншчына, аказалася на самым галоўным напрамку руху напалеонаўскіх войскаў, прыняла на сябе першыя ўдары. Шлях адступлення 1-й рускай арміі ляжаў праз Вільню – Свянцяны – Дрысу – Полацк  (на Віцебск), шлях 2-й рускай арміі – у напрамку Ваўкавыск – Слонім – Навагрудак – Нясвіж – Бабруйск – Магілёў.

На Ашмяншчыне неўзабаве пачаліся баявыя дзеянні. Генерал-лейтэнант А.І.Міхайлоўскі-Данілеўскі, ад’ютант Кутузава, пра сутычку пад Ашмянамі  паведаў коратка: “Бакавы атрад пад камандай палкоўніка Крэйца, прыкрываўшы рух корпуса злева, сустрэўшыся 30 чэрвеня ў Ашмянах з адным  уланскім польскім палком, атакаваў і адкінуў яго. Палонныя заявілі, што яны належалі да авангарда Даву, які ішоў з Вільні ў Валожын. Авангардам камандаваў Пажоль.

          Выбіўшы французаў з Ашмян, кавалерысты Крэйца падрыхтавалі яго да абароны. З мэтай раздраблення сіл непрыяцеля, гусары атрымалі загад адступаць не праз горад, а абысці яго злева. Месцам збору драгунаў і гусараў  выбралі в.Нарбутаўшчына (зараз Нарбуты). Бой працягваўся цэлы дзень. Спроба французаў перарэзаць дарогу Ліда – Ашмяны не ўдалася. Да вечара Ашмяны захапіла дывізія Клапарэда.

          У баях пад Ашмянамі цяжкія выпрабаванні выпалі на долю салдат генерала І.С.Дорахава: гэты мужны атрад страціў 60 чалавек. Сярод палкоў, якія вызначыліся ў час рэйду па Ашмяншчыне ў складзе атрада І.С.Дорахава, знаходзіўся і Ізюмскі гусарскі полк (камандзір палка палкоўнік В.Ф.Далон), які мужна змагаўся пад Салечнікамі, Гальшанамі. Адважна змагаліся казакі генерала М.І.Платава.

          Захапіўшы Ашмяны, французскія войскі паводзілі сябе зусім не міралюбіва. З боку французскіх салдат звычайнымі былі марадзёрства, забойствы, гвалты, як у адносінах да простага люду, так і да заможных гаспадароў. Так, салдаты абрабавалі склады памешчыка Карчэўскага ў Ашмянах і Казянах, гаспадарку ў Бянюнах. На жорсткія паводзіны захапнікаў народ адказваў супраціўленнем, ствараліся патрызанскія атрады.

         Агульнымі намаганнямі арміі і  народа войскі Напалеона пачалі адступленне ўжо восенню 1812 г. Французы зноў рухаліся праз Беларусь, толькі ў адваротным напрамку. У канцы 1812 г. праз Ашмяны прайшлі рускія войскі, якія праследавалі рэшткі напалеонаўскай арміі.

 Крыніцы інфармацыі:

1. Каранеўскі, А.Р. У час вайны 1812 г. / А.Р.Каранеўскі // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Ашмянскага раёна/ рэдкал.: Г.К.Кісялёў [і інш.]. – Мн.: БЕЛТА, 2003. – С. 82-87.

      01.07.1922 г. нарадзілася Бабарыкіна Ганна Іванаўна (1922–2005), педагог,    Заслужаны настаўнік Беларусі (1965), удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, грамадскі дзеяч. Месца нараджэння –  в.Мялыні Усвяцкага р-на Смаленскай вобл. (Расія). Закончыла Веліжскае педагагічнае вучылішча (1940). У перадваенны час выкладала гісторыю ў Шаршнёўскай  СШ Усвяцкага р-на. Удзельніца  партызанскага руху:  памочнік   камісара     па    камсамоле   ў    партызанскім атрадзе “Кастрычнік”, пазней на той жа пасадзе ў брыгадзе “Кастрычнік”. У 1944 – 1945 гг. першы сакратар Пліскага райкама камсамола, інструктар Вілейскага абкама камсамола.

З сакавіка 1945 г. у Ашмянскім р-не: першы сакратар РК ЛКСМБ (1945 – 1946), настаўніца гісторыі ў СШ №1 і №2 (1946–1995). Закончыла Мінскі педагагічны інстытут імя М.Горкага (1957).  Узнагароджана ордэнамі Каст-рычніцкай Рэвалюцыі (1971), “Знак Пашаны” (1960), іншымі ордэнамі і медалямі. Выбіралася народным дэпутатам Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання (1990).

 Крыніцы інфармацыі:

1.Бабарыкіна Ганна Іванаўна // Краязнаўчы каляндар Ашмяншчыны на 2017 год / склад. Г.У. Палубінская.–Ашмяны, 2016. – С. 29.

2. Бабарыкіна Ганна Іванаўна // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Ашмянскага раёна/ рэдкал.: Г.К.Кісялёў [і інш.]. – Мн.: БЕЛТА, 2003. – С. 561. (Вызначыліся працай.  Заслужаны  настаўнік).

3. Николаев, Ю. Вся жизнь – служение людям / Юрий Николаев // Красное знамя. – 1973.–30 июня. – С. 3.

О заслуженной учительнице БССР А. И. Боборикиной, бывшей партизанке.

      01.07.1922 г. у в.Радзюны Ашмянскага р-на  нарадзілася Зянковіч Вераніка Карлаўна (1922–2006),  ардэнаносец, перадавік сельскагаспадарчай вытворчасці. З 1949 г. працавала цялятніцай у калгасе імя Крылова. Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання (1963). Узнагароджна ордэнамі Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1971),   “Знак   Пашаны”   (1973),      медалямі “За працоўную доблесць” (1966), “Ветэран працы” (1971).

 Крыніцы інфармацыі:

1. Зянковіч Вераніка Карлаўна / Краязнаўчы каляндар Ашмяншчыны на 2017 год / склад. Г.У. Палубінская.–Ашмяны, 2016. – С. 30.

2. Зянковіч Вераніка Карлаўна // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Ашмянскага раёна / рэдкал.: Г.К.Кісялёў [і інш.]. – Мн.: БЕЛТА, 2003. – С. 552. (Вызначыліся працай. Ардэнаносцы).